Dankzij een sterk en concurrerend bedrijfsleven en aantrekkelijk ondernemingsklimaat kunnen we onze welvaart op hoog niveau houden. Om ondernemers te ondersteunen bij het vergroten van hun groeipotentieel en hen de kans te geven te doen waar zij goed in zijn, richt de overheid zich op het creëren van de juiste randvoorwaarden. Beleid richt zich onder meer op minder regeldruk voor het bedrijfsleven en een aanpak op specifieke knelpunten, zoals toegang tot financiering, netcongestie en beschikbaarheid van talent.

Hoe staat Nederland ervoor?

Voor dit tactische doel kijken we naar een aantal indicatoren die iets zeggen over het ondernemingsklimaat van Nederland op zowel nationaal als internationaal niveau. De mate waarin ons ondernemingsklimaat aantrekkelijk wordt bevonden, hangt af van een groot aantal factoren, zoals fiscaliteit, infrastructuur, uitvoerbaarheid van regelgeving, kwaliteit van de leefomgeving en beschikbaarheid van talent en fysieke ruimte.

Uit verschillende internationaal vergelijkende ranglijsten blijkt dat Nederland er in algemene zin ronduit goed voor staat.

Nederland kent hoge positie op ranglijst concurrerende economieën

Nederland is ook in 2025 één van de meest concurrerende economieën ter wereld. Op de IMD World Competitiveness-ranglijst is Nederland wel gezakt van de negende naar de tiende plaats. Zwitserland en Singapore voeren de lijst aan. Nederland moet EU-landen Denemarken (3), Ierland (4) en Zweden (6) voor zich dulden. Meer over de IMD World Competitiveness ranglijst.

Monitor Ondernemingsklimaat

Van belang is ook te kijken naar hoe ondernemers het ondernemingsklimaat zélf waarderen. Naast feitelijke ontwikkelingen en Nederlandse prestaties ten opzichte van het buitenland, meet de Monitor Ondernemingsklimaat ook percepties binnen het bedrijfsleven. Hieruit blijkt dat het ondernemingsklimaat gemiddeld een voldoende scoort; een 6,0. Wel is de waardering voor het tweede achtereenvolgende jaar gedaald. Vooral de energie-infrastructuur, aanwezigheid van talent, het belastingklimaat en faciliterende wetgeving scoren minder goed dan vorig jaar. Verder blijken faciliterende wetgeving en stabiliteit en voorspelbaarheid van beleid de voornaamste knelpunten. De kwaliteit van leven valt juist in positieve zin op.

Klik hier voor het onderzoeksrapport bij de Monitor Ondernemingsklimaat 2024

Klik hier voor het dashboard bij de Monitor Ondernemingsklimaat

Een ondernemersvriendelijk land

Nederland is een van de meest ondernemersvriendelijke landen en is in Europa koploper op het gebied van ondernemerschapscultuur. Meer over de ondernemerschapscultuur in Nederland.

Welke knelpunten zien we?

Op internationaal niveau neemt het Nederlandse ondernemingsklimaat nog steeds een redelijke positie in, maar verliezen we de afgelopen jaren terrein. Er komt veel op bedrijven af. Denk aan ontwikkelingen als digitalisering, internationalisering en verduurzaming. Deze ontwikkelingen bieden kansen, maar vergen ook flexibiliteit en aanpassingsvermogen.

Het belastingklimaat, uitvoerbare regelgeving, financiering (durfkapitaal), voorspelbaarheid en stabiliteit van beleid en het sentiment over het bedrijfsleven kunnen worden gezien als algemene aandachtspunten. Voor specifieke bedrijven en sectoren zijn ook beschikbaarheid van talent, fysieke ruimte en energie-infrastructuur problematisch. Een aantrekkelijk ondernemingsklimaat is geenszins een vanzelfsprekendheid en verdient daarom voortdurend aandacht.

Wat is onze ambitie?

Dit tactische doel draagt bij aan de ambitie van het kabinet om terug te keren in de top vijf van landen (wereldwijd) met een goede concurrentiepositie. Een aantrekkelijk ondernemingsklimaat stelt ondernemers in staat om te groeien en bij te dragen aan de transities waar we als samenleving voor aan de lat staan. 

Hoe gaan we dat realiseren?

Om het ondernemingsklimaat te versterken, zet dit kabinet onder meer in op stabiel en voorspelbaar (fiscaal) beleid en lastenverlichting voor bedrijven. Ook richt het kabinet zich op vermindering van netcongestie en behoud van de kwaliteit van mainports. Verder komt er meer ruimte voor economische bedrijvigheid, met nadruk op bedrijventerreinen en integrale regionale ontwikkeling. Voor de aanpak van regeldruk is het reductieprogramma Minder druk met regels uitgewerkt: dat zich richt op het voorkomen van regeldruk bij nieuwe regelgeving. Toegang tot talent, tenslotte, wordt verbeterd aan de hand van een productiviteitsagenda, die erop gericht is hetzelfde werk te doen met minder mensen. Verder zet dit kabinet het bestaande Actieplan Groene en Digitale Banen voort.

Met de Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) ondersteunen we buitenlandse bedrijven bij het opzetten of uitbouwen van internationale activiteiten in Nederland. Signalen die buitenlandse bedrijven geven over ons vestigingsklimaat worden gedeeld met departementen. Daarmee maakt de NFIA het eenvoudiger voor buitenlandse bedrijven om zich hier te vestigen en versterkt het ons vestigingsklimaat.

Om welke bedragen gaat het?

Voor verslagjaar 2024 stond er op de ontwerpbegroting 2026 van het ministerie van Economische Zaken ongeveer 10,3 miljard euro aan uitgaven vanuit het bedrijvenbeleid die aan dit tactische doel zijn te koppelen. Dit is inclusief het budgettair belang op transactiebasis in lopende prijzen in het geval van fiscale instrumenten.

Wat heeft het tot nu toe opgeleverd?

Het behouden van de kwaliteit van ons ondernemingsklimaat heeft hernieuwde aandacht gekregen in het beleid van het ministerie van EZ. Het is nu nog te vroeg om te zien wat die inspanningen precies hebben opgeleverd.

De Monitor Ondernemingsklimaat in opdracht van het ministerie van EZ geeft inzicht in de verschillende aspecten die van invloed zijn op het ondernemingsklimaat en hoe zij zich ontwikkelen. De inzichten uit de monitor dragen bij aan het bepalen van onze beleidsrichting.

Gerelateerde beleidsinstrumenten

Om dit doel te bereiken, zetten we op verschillende beleidsinstrumenten in. De belangrijkste zijn:

Daarnaast dragen ook de volgende beleidsinstrumenten bij aan het behalen van dit doel: