Verdiepende analyses

Relatie coronasteunmaatregelen en bedrijfskenmerken

We hebben het gebruik onderzocht van vijf verschillende corona-steunmaatregelen. Uit het onderzoek blijkt onder meer dat de kans dat bedrijven gebruik maken van steun (i.c. NOW en belastinguitstel) toeneemt, als ze voorafgaand aan de crisis al minder productief waren en minder liquide middelen hadden. Verder blijkt dat innoverende bedrijven, gemeten aan het WBSO-gebruik, een bovenmatig beroep doen op de regelingen. Meer informatie over de relatie tussen de coronasteunmaatregelen en bedrijfskenmerken.

Vaststellingen TVL-1

De Tegemoetkoming Vaste Lasten (TVL) is een van de coronasteunmaatregelen ter ondersteuning van ondernemers met een omzetverlies van ten minste 30 procent. De toekenning van de TVL-1 ging op basis van het door bedrijven verwachte omzetverlies in juni-september 2020. De vaststelling vindt plaats op basis van daadwerkelijk gerealiseerde omzetten over deze periode. Op 31 augustus 2021 is voor zo’n 90 procent van de bedrijven de TVL-1 definitief vastgesteld door de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

De helft van de bedrijven met TVL-1 blijkt het omzetverlies destijds te hoog hebben ingeschat. Bij zo’n zeventien procent van de bedrijven die eerder een tegemoetkoming voor TVL-1 was toegekend, is vastgesteld dat deze vervalt. Daartegenover staat dat bij ongeveer twaalf procent van de bedrijven de tegemoetkoming juist hoger uitpakt dan eerder was toegekend. Een te hoge inschatting van het verwachte omzetverlies komt het vaakst voor bij horecabedrijven. Bij bedrijven in de ICT-sector was het vastgestelde bedrag aan vaste lasten het vaakst gelijk aan of hoger dan de toekenning. Ongeveer een op de zes ICT-bedrijven met TVL-1 schatte het omzetverlies te laag in en heeft recht op extra steun.

Vaststellingen TVL Q4 2020

De toekenning van de TVL Q4 2020 ging op basis van het door bedrijven verwachte omzetverlies in oktober-december 2020. De vaststelling vindt plaats op basis van daadwerkelijk gerealiseerde omzetten over deze periode. Op 31 augustus 2021 is voor zo’n 80 procent van de bedrijven de TVL Q4 2020 definitief vastgesteld door RVO.

Een op de vijf bedrijven met TVL Q4 2020 heeft bij deze tussenstand het omzetverlies destijds te hoog ingeschat. Zie onderstaande grafiek, waarbij ook opgenomen twee branches met grootste onderlinge verschillen. Bij elf procent van de bedrijven die eerder een tegemoetkoming voor TVL Q4 2020 was toegekend, is vastgesteld dat deze vervalt. Daartegenover staat dat bij twee derde van de bedrijven de tegemoetkoming juist hoger uitpakt dan eerder was toegekend. Deze percentages verschillen sterk met de vaststellingen bij TVL 1.

Hiervoor zijn twee mogelijke verklaringen. Ten eerste hebben ondernemers die deze regeling zijn gaan aanvragen waarschijnlijk een behoedzame(re) inschatting gemaakt van het verwachte omzetverlies in het vierde kwartaal van 2020. Bovendien ging Nederland in december 2020 – dus pas tegen het einde van de aanvraag periode - weer in een lockdown. Hierdoor werden een deel van bedrijven (niet horeca) pas een maand na openstelling van de TVL Q4 2020 geconfronteerd met een teruggang in hun omzet. Een tweede verklaring is dat de voorwaarden van de TVL Q4 2020 tussen de toekenningsperiode en vaststellingsperiode zijn aangepast. Dat gold niet voor de TVL-1 regeling. Deze wijzigingen zijn bij het vaststellingsbedrag meegenomen.

Omzetontwikkeling tweede kwartaal 2021

Volgens het CBS is het bruto binnenlands product (bbp) in het tweede kwartaal van 2021 met 3,8 procent gestegen ten opzichte van het eerste kwartaal van 2021. Ondanks het ingezette economisch herstel is de omzetontwikkeling van gebruikers van steunmaatregelen nog steeds wat ongunstiger dan die zonder steunmaatregelen. Een kwart van de bedrijven met NOW 3.3 en drie op de tien bedrijven met TVL Q2 2021 hadden in het tweede kwartaal van 2021 te maken met een beperkte tot sterke omzetdaling vergeleken met overeenkomstig kwartaal van 2020. Bij bedrijven zonder steun ligt dat percentage net wat lager.

Omzetontwikkeling eerste kwartaal 2021

Volgens het CBS is het in het eerste kwartaal van 2021 met 0,8 procent gekrompen ten opzichte van het vierde kwartaal van 2020. Vergeleken met een jaar eerder bedraagt de krimp bijna 3 procent.

Dit beeld zien we ook terug bij de omzetontwikkeling. En dan vooral bij de bedrijven die gebruikmaken van (minimaal een van) de steunmaatregelen zoals die in het eerste kwartaal van 2021 beschikbaar waren. Hiervan had 43 procent te kampen met een sterke omzetdaling in het eerste kwartaal van 2021, tegen 28 procent van de bedrijven zonder steun. Vooral bij bedrijven met NOW 3.2 en TVL Q1 2021 blijft de omzetontwikkeling in het eerste kwartaal van 2021 sterk achter bij die van bedrijven zonder steunmaatregelen (zie gerelateerde grafieken). Twee derde van de bedrijven met NOW 3.2,  en bij TVL Q1 2021 meer dan 80 procent,  hadden in deze periode te maken met een omzetdaling van 25 procent of meer.

Omzetontwikkeling vierde kwartaal 2020

Na het sterke herstel in het derde kwartaal, kromp het bruto binnenlands product (bbp) in het vierde kwartaal van 2020 met 0,1 procent lichtjes ten opzichte van dit kwartaal volgens de berekeningen van het CBS. Vergeleken met hetzelfde kwartaal een jaar eerder is het bbp met bijna drie procent gekrompen.

Dit zien we ook terug in de omzetcijfers bij de gebruikers van de steunmaatregelen die in het vierde kwartaal 2020 beschikbaar waren. Het gaat hier om bedrijven met twee of meer werkzame personen die gebruik maken van minimaal één van de volgende regelingen: NOW 3.1, TVL-Q4 2020, uitstel belastingbetaling of een krediet- of garantieregeling. Een groot deel van deze bedrijven (63 procent) noteert in het vierde kwartaal 2020 een omzetdaling vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Dat is bijna twee keer zoveel als bij bedrijven die geen gebruik maken van een regeling. De verschillen zijn nog groter bij bedrijven die alleen gebruikmaken van NOW 3.1 of TVL-Q4 2020. Bij 71 procent respectievelijk 94 procent van de gebruikers van deze betreffende maatregelen daalde de omzet in het vierde kwartaal 2020.

Banenontwikkeling

De ontwikkeling van het aantal banen in de periode juni 2020-juni 2021 maakt duidelijk hoe de impact van de coronacrisis verschillend uitpakt voor bedrijven in Nederland. Bij alle bedrijven tezamen stijgt het aantal banen met bijna vier procent in deze periode. De stijging vindt vooral plaats bij het aantal flexibele banen (stagiaires, oproepkrachten, uitzendkrachten en werknemers met een contract voor bepaalde tijd). Een beeld dat past bij een aantrekkende economie. Bij bedrijven met NOW-3.3 of TVL Q2 2021 daalt het aantal banen met zo’n vijf procent. Het gaat hier vooral om het wegvallen van vaste banen. Hierbij opgemerkt dat bedrijven met steun in de eerste maanden van de coronacrisis eerst vooral het aantal flexibele banen hebben ingekrompen.

Gebruik steunmaatregelen in regio's

Het gebruik van steunmaatregelen door bedrijven kan ook bekeken worden vanuit een regionale invalshoek. Gekeken is naar bedrijfsvestigingen met twee of meer werknemers. In veel regio’s maakt ongeveer de helft van de bedrijfsvestigingen gebruik van minimaal van één van de financiële steunmaatregelen (peildatum 31 augustus 2021). Limburg en Noord-Holland voeren de lijst aan met 58 procent. In Drenthe wordt met een aandeel van bijna 47 procent het minst een beroep gedaan op één van de financiële steunmaatregelen. In Amsterdam ontvingen relatief meer bedrijfsvestigingen steun dan in de andere vier grootste steden van Nederland.

Nog onzeker is waardoor er verschillen zijn tussen regio’s en tussen plaatsen. Misschien komt dit doordat bepaalde sectoren in de ene regio in grotere mate aanwezig zijn dan in een andere regio. Dat moet nog verder onderzocht worden. Het CBS constateert wel dat vanuit regio’s met relatief veel horecavestigingen vaker een beroep werd gedaan op de regelingen. In regio’s zoals Zeeland, Limburg en Amsterdam zijn er bijvoorbeeld relatief veel horecabedrijven. En de horeca is een van de sectoren die zwaarder door de coronamaatregelen zijn getroffen.

Doorlopend gebruik steunmaatregelen

Van maart 2020 tot en met juni 2021 zijn vijf pakketten met steunmaatregelen van kracht geweest. Tot en met 30 juni 2021 ontvingen bijna 162 duizend bedrijven met twee of meer werkzame personen minimaal één periode loonsteun en/of tegemoetkoming voor vaste lasten. Dat komt neer op 39 procent van alle bedrijven van deze grootte. Ruim 26 duizend bedrijven (zes procent van alle bedrijven) met twee of meer werkzame personen ontvingen sinds maart 2020 doorlopend overheidssteun vanuit de NOW-regeling (loonkosten) en/of de TOGS/TVL-regeling (vaste lasten). Vooral bioscopen maakten relatief doorlopend gebruik van deze steunmaatregelen. In deze branche hadden acht op de tien bedrijven van maart 2020 tot en met juni 2021 loonkostensteun en/of tegemoetkoming vaste lasten nodig. Ook veel theaters en schouwburgen maakten doorlopend gebruik van deze regelingen. Er zijn overigens heel veel branches waar het percentage bedrijven dat in alle vijf de periode heeft deelgenomen tussen de nul en vijf procent ligt.