Verdiepende analyses

Omzetontwikkeling eerste kwartaal 2020

We vergelijken de omzet van bedrijven in het eerste kwartaal 2020 met de omzet in het eerste kwartaal 2019. Hieruit blijkt dat gebruikers van de TOGS (Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren COVID-19) gemiddeld genomen hun omzet vaker met vijf procent of meer zagen dalen dan niet-gebruikers. Van de bedrijven die deze regeling benutten, had 52 procent in het eerste kwartaal van 2020 te maken met een omzetdaling. Ter vergelijking: van de bedrijven zonder een TOGS-regeling was dit 40 procent. Vergelijken we bedrijven met en zonder belastinguitstel dan zijn de verschillen in hun omzetontwikkeling in het eerste kwartaal 2020 minder groot.

Omzetontwikkeling tweede kwartaal 2020

Vergelijken we bedrijven die tot en met 31 augustus 2020 TOGS, NOW-1 of belastinguitstel ontvingen met bedrijven die dat niet ontvingen. Dan zijn er duidelijke verschillen te zien in de omzet van het tweede kwartaal 2020 ten opzichte van die in het tweede kwartaal 2019. Van de bedrijven met steun uit in elk geval één van deze drie regelingen had de helft een omzetdaling van 25 procent of meer. Van de bedrijven die geen NOW-1, TOGS of belastinguitstel ontvingen was de omzetontwikkeling over het algemeen positiever (of minder negatief) dan voor bedrijven die wel steun ontvingen.

Opmerkelijk is, dat sommige bedrijven die tot en met 31 augustus 2020 steun kregen in het tweede kwartaal van 2020 een omzetstijging realiseerden ten opzichte van het tweede kwartaal 2019. Dat geldt voor één op de vijf bedrijven die TOGS, NOW-1 of belastinguitstel ontvingen. Dat is opmerkelijk omdat er sprake moet zijn van omzetverlies om in aanmerking te komen voor TOGS en NOW-1. Toch kan niet worden geconcludeerd dat deze bedrijven onterecht steun hebben ontvangen. De voorwaarden voor omzetverlies richten zich in beide regelingen namelijk niet op het tweede kwartaal 2019 als referentieperiode.

Omzetontwikkeling derde kwartaal 2020

Hoe verliep de omzet van gebruikers van steunmaatregelen in het derde kwartaal 2020? Weliswaar groeide de economie het derde kwartaal van 2020 met 7,8 procent ten opzichte van een kwartaal eerder, maar vergeleken met het derde kwartaal 2019 is er sprake van een daling. Dit zien we ook terug in de omzetcijfers bij de gebruikers van steunmaatregelen. Het gaat hier om bedrijven die gebruik maken van  minimaal een van de volgende regelingen: NOW-1, NOW-2, TOGS, TVL-1 of uitstel belastingbetaling. Een groot deel van de bedrijven (46 procent) noteert in het derde kwartaal 2020 een omzetdaling vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Dat is ruim meer dan bij bedrijven die geen gebruik maken van de regeling.

Er zijn ook bedrijven die gebruik maken van de regelingen en toch hun omzet zagen toenemen in het derde kwartaal van 2020. Voor een deel gaat het om bedrijven die of van de TOGS, NOW 1 of uitstel belastingbetaling gebruik maakten. Daar speelt voor de toekenning het omzetverloop van het derde kwartaal geen rol. Het gaat hier specifiek om de bedrijven met TVL-1 en NOW 2.0 en die een stijgende omzet hadden in het derde kwartaal. Wat speelt hier? Allereerst geven de beschikbare CBS gegevens geen informatie over eventueel oneigenlijk gebruik. Om in aanmerking te komen is voor beide maatregelen door bedrijven vooraf een inschatting van de omzetkrimp gemaakt. Later wordt bepaald of de toegekende steun (volledig) terecht was. Daarnaast gaan de beide regelingen uit van een langere periode dan de kwartaalcijfers van het CBS. De toekenningen van TVL-1 en NOW 2.0 zijn gebaseerd op de inschatting door het bedrijf van het verwachte omzetverlies voor de periode juni tot en met september 2020 waarbij voor de omzet van juni gerekend is met 1/3 van het tweede kwartaal 2020. Een bedrijf met een feitelijke omzetstijging in het derde kwartaal 2020 zoals door het CBS gemeten kan daardoor samengaan met het voldoen aan de voorwaarden van TVL-1 en NOW 2.0 met betrekking tot het omzetverlies. Dit omdat de voorwaarden van de regelingen een derde deel van het tweede kwartaal 2020 meenemen waarin veel bedrijven volledig gesloten waren.

Omzetontwikkeling vierde kwartaal 2020

De gedetailleerde omzetgegevens van de gebruikers van steunmaatregelen voor het vierde kwartaal 2020 zijn recent beschikbaar gekomen. Na het sterke herstel in het derde kwartaal, kromp het bruto binnenlands product (bbp) in het vierde kwartaal van 2020 met 0,1 procent lichtjes ten opzichte van dit kwartaal volgens de berekeningen van het CBS. Vergeleken met hetzelfde kwartaal een jaar eerder is het bbp met bijna drie procent gekrompen.

Dit zien we ook terug in de omzetcijfers bij de gebruikers van de steunmaatregelen die in het vierde kwartaal 2020 beschikbaar waren. Het gaat hier om bedrijven met twee of meer werkzame personen die gebruik maken van minimaal één van de volgende regelingen: NOW-3.1, TVL-Q4 2020, uitstel belastingbetaling of een krediet- of garantieregeling. Een groot deel van deze bedrijven (63 procent) noteert in het vierde kwartaal 2020 een omzetdaling vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Dat is bijna twee keer zoveel als bij bedrijven die geen gebruik maken van een regeling. De verschillen zijn nog groter bij bedrijven die alleen gebruikmaken van NOW-3.1 of TVL-Q4 2020. Bij 71 procent respectievelijk 94 procent van de gebruikers van deze betreffende maatregelen daalde de omzet in het vierde kwartaal 2020.

Banenontwikkeling 2020

Bij de gebruikers van de steunmaatregelen is sprake van banenverlies in 2020. En dit banenverlies is groter dan bij bedrijven die geen gebruik hebben gemaakt van de regelingen. Het gaat hier om een vergelijking tussen het aantal banen in december 2020 en december 2019. De procentuele daling van het aantal banen was met 26,3 procent het grootst bij de gebruikers van de TVL-Q4 2020. Ter vergelijking, voor de totale economie nam het aantal banen met 1,7 procent af in deze periode. Deze afname in aantallen banen komt vooral op conto van de bedrijfstakken die het meest door de coronabeperkende maatregelen zijn getroffen zoals de horeca en cultuur, sport en recreatie. In sectoren als gezondheidszorg, onderwijs en overheid nam het aantal banen toe in 2020.

Gebruik steunmaatregelen in regio's

Het gebruik van steunmaatregelen door bedrijven kan ook bekeken worden vanuit een regionale invalshoek. Gekeken is naar bedrijfsvestigingen met twee of meer werknemers. In veel regio’s maakt ongeveer de helft van de bedrijfsvestigingen gebruik van minimaal van één van de financiële steunmaatregelen (peildatum 28 februari 2021). Noord-Holland voert de lijst aan met 57 procent. In Friesland wordt met een aandeel van bijna 44 procent het minst een beroep gedaan op één van de financiële steunmaatregelen. In Amsterdam ontvingen relatief meer bedrijfsvestigingen steun dan in de andere vier grootste steden van Nederland.

Nog onzeker is waardoor er verschillen zijn tussen regio’s en tussen plaatsen. Misschien komt dit doordat bepaalde sectoren in de ene regio in grotere mate aanwezig zijn dan in een andere regio. Dat moet nog verder onderzocht worden. Het CBS constateert wel dat vanuit regio’s met relatief veel horecavestigingen vaker een beroep werd gedaan op de regelingen. In regio’s zoals Zeeland, Limburg en Amsterdam zijn er bijvoorbeeld relatief veel horecabedrijven. En de horeca is een van de sectoren die zwaarder door de coronamaatregelen zijn getroffen.

Enkel- en meervoudig gebruik steunmaatregelen

Van hoeveel steunmaatregelen maakten bedrijven tegelijkertijd gebruik? Dit is in kaart gebracht met beschikbare gegevens tot en met 31 juli 2020. Van alle bedrijven met 2 of meer werkzame personen (wp) maakte 40 procent gebruik van in elk geval één van de steunmaatregelen. De bedrijven met 10 tot 50 werkzame personen maakten relatief het vaakst gebruik van minimaal één van de regelingen: 58 procent. Daarvan maakte meer dan de helft gebruik van twee of meer regelingen. Van de drie grote steunmaatregelen (NOW-1, TOGS en uitstel van betaling van belastingen) werd NOW-1 het meest gebruikt. Onder de bedrijven die meerdere regelingen benutten, kwam de combinatie NOW-1 en TOGS het vaakst voor. Overigens zijn eenmansbedrijven (met 1 wp) hier buiten beschouwing gelaten om te voorkomen dat er een vertekend beeld ontstaat. Nederland kent zo’n 1,5 miljoen eenmansbedrijven. Speciaal voor deze bedrijven is er de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo).

Productiviteit gebruikers steunmaatregelen

Kijken we naar de productiviteit binnen een bedrijf door de omzet per werknemer te berekenen (peildatum 2019)? Dan lijkt het erop dat gebruikers van de TOGS-regeling en uitstel belastingen een lagere productiviteit hebben dan bedrijven die niet deelnemen aan deze regelingen. We zien dit als we bedrijven vergelijken met hetzelfde profiel op basis van hoe groot ze zijn (grootteklasse) of hoe lang ze bestaan (leeftijd). Het geldt ook als we bedrijven binnen een sector met elkaar vergelijken. Zo waren de TOGS-gebruikers in de horeca in 2019 zo’n 40 procent minder productief dan de niet-deelnemende bedrijven in hun branche. Hier wordt nog verder onderzoek naar gedaan.

Liquiditeit en solvabiliteit

Hoe zit het met de liquiditeit en solvabiliteit van mkb-bedrijven die gebruik maken van minimaal één regeling? De liquiditeit geeft aan in welke mate een onderneming kan voldoen aan haar lopende financiële verplichtingen. De solvabiliteit geeft aan of een bedrijf al haar schulden kan terugbetalen als het stopt of failliet gaat.

Het CBS heeft de liquiditeit en solvabiliteit van mkb-bedrijven berekend op basis van hun financiële gegevens over 2018. Zowel de liquiditeit als de solvabiliteit ziet er in 2018 gemiddeld genomen voor alle bedrijven gezond uit. De liquiditeit van mkb-bedrijven die gebruik maken van minstens 1 regeling lag gemiddeld op 129,5. Dit geeft aan dat er in 2018 bijna 30 procent meer (liquide) middelen waren dan lopende financiële verplichtingen. De solvabiliteit was gemiddeld 41 procent. Ook dat is volgens experts een gezond niveau. Aantekening hierbij is wel dat 2018 nog een goed economisch jaar was. Verder valt op dat de beide financiële ratio’s in 2018 zo’n 10 procent lager lagen dan de financiële ratio’s van mkb-bedrijven die in 2020 geen gebruik maken van de regelingen.