Ruimtevaartbeleid

In het kort

• Bedrijven, universiteiten en kennisinstellingen kunnen contact opnemen met het Netherlands Space Office (NSO) indien zij ambities hebben om deel te nemen in ruimtevaartprogramma’s. Omdat ruimtevaart complex en kostbaar is, participeert Nederland in internationale ruimtevaartprogramma’s van het Europese Ruimtevaartagentschap (ESA) en de Europese Unie (EU).
• De ministeries van EZ, OCW en IenW investeren jaarlijks circa 140 miljoen euro in ruimtevaartprogramma’s,  waarvan het merendeel via programma’s van ESA. 
• In de periode 2015-2024 was de geo-return van Nederland bij ESA 1,04 procent.
• In de periode 2015-2024 bedroeg de R&D-contractomvang van 241 Nederlandse deelnemers bij ESA gezamenlijk 892 miljoen euro.
• Als uitvoerder en toezichthouder van de Wet Ruimtevaartactiviteiten (Wra) verleent De Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI) vergunningen aan bedrijven/organisaties voor ruimtevaartactiviteiten.
• De financiering van RDI bedroeg 767 duizend euro in 2024.
• Momenteel zijn er vier Wra vergunninghouders, en één tot twee in voorbereiding.

Hoe werkt het?

Nederland levert via ESA, de EU en Eumetsat een bijdrage aan Europese autonome ruimte-infrastructuur en toegang tot de ruimte. Nederland wil het technisch hoofdkwartier van het Europese Ruimtevaartagentschap (ESA) in Noordwijk (ESTEC) versterken en benutten via de NL Space Campus (zie de brief aan de Tweede Kamer van 20 oktober 2022 en motie Postma cs. uit het TMD Ruimtevaart van 2 september 2025). 

Het Netherlands Space Office (NSO)
Het NSO voert het ruimtevaartbeleid uit en vertegenwoordigt op onderdelen Nederland bij de EU en de ESA.

Om schaalvoordelen en kennisverspreiding te bevorderen, werkt Nederland samen met hoofdzakelijk Europese landen in ruimtevaartprogramma’s. Dat zijn met name programma’s van ESA, Eumetsat, het aardobservatieprogramma Copernicus (EU + ESA), het navigatie-programma Galileo (EU + ESA) en het ruimtevaartdeel van het Europese onderzoeks- en innovatieprogramma Horizon Europe.

De ESA ingeschreven overheidsbijdragen voor ruimtevaartprogramma’s worden (meestal via open competitie) in contracten uitgezet bij Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen (Georeturn-systeem).

Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI)
Als uitvoerder van de Wet Ruimtevaartactiviteiten (Wra) verleent RDI vergunningen aan bedrijven/organisaties voor ruimtevaartactiviteiten. Die behelzen: het lanceren, beheren en op zijn plek houden van satellieten vanuit Nederland of vanaf een Nederlands schip of luchtvaartuig. Ook dienen ruimtevoorwerpen geregistreerd te worden die onder Nederlandse jurisdictie vallen. Daarnaast houdt RDI hier toezicht op. 

Zie ook
Kamerbrief met reactie kabinet op lange-termijn ruimtevaartagenda
Kamerbrief ruimtevaartbeleid 2022
Complete uitleg over Netherlands Space Office
Cluster 4: Digital, Industry and Space (europa.eu)
Ruimtevaartactiviteiten en satellieten | Rijksinspectie Digitale Infrastructuur (RDI)
Kansen door ruimtevaart

Om welke bedragen gaat het?

Voor verslagjaar 2024 stond er op de ontwerpbegroting 2026 van het ministerie van Economische Zaken 89,9 miljoen euro aan uitgaven voor Ruimtevaart.

In de periode 2018 – 2024 investeerden de ministeries van EZ en OCW 803 miljoen euro in ruimtevaartprogramma’s (Bron: Jaarverslagen EZ en OCW). Het betrof voor het merendeel ESA-programma’s, maar een deel van deze middelen werd via nationale instrumenten besteed.

Tijdens de Ministeriële Conferentie (CM22) van het Europese Ruimtevaartagentschap ESA eind november 2022 heeft Nederland  389 miljoen euro in Europese ruimtevaartprogramma’s ingeschreven. De Nederlandse inschrijving was hiermee 37 procent hoger ten opzichte van de vorige ESA Ministeriële Conferentie in 2019. Door het geo-return beginsel van ESA vloeien deze bedragen terug naar Nederlandse bedrijven en kennisinstellingen die in ESA-programma’s deelnemen.

In 2025 vindt de volgende Ministeriële Conferentie plaats waarin Nederland opnieuw inschrijvingen doet voor de komende drie jaar. Over de inzet van het kabinet wordt de Kamer vooraf geïnformeerd.

In 2024 bedroeg de financiering voor ruimtevaartactiviteiten gebaseerd op de Wra 767 duizend euro. Dit betreft zowel het beleidsdeel als het wettelijk toezichtdeel. Per nieuwe vergunningaanvraag wordt een additioneel budget van 130 duizend euro (indicatief) beschikbaar gesteld waarvoor een separaat budgetverzoek dient te worden ingediend.

Wie profiteren ervan?

Ruimtevaarttechnologie levert een hoogtechnologische bijdrage aan economische sectoren, de wetenschap en maatschappelijke uitdagingen. Daar profiteren uiteindelijk gebruikers van binnen bedrijven, universiteiten en kennisinstellingen. En uiteindelijk wij allemaal via bijvoorbeeld satellietnavigatie in onze auto, goede weersvoorspellingen en satellietcommunicatie op moeilijk bereikbare locaties in de bergen of op zee. Ook maken we de samenleving weerbaarder en veiliger met satellietcommunicatie als terugvaloptie op landinfrastructuur en via onder andere aardobservatie voor zowel civiel en militair gebruik.

Het economische belang van ruimtevaart groeit wereldwijd sneller dan gemiddeld. Niet alleen omdat we satellietdata steeds beter kunnen toepassen, maar ook omdat overheden steeds meer in ruimtevaart investeren om minder afhankelijk te worden van elkaar (open strategische autonomie).

We blijven wereldwijd samenwerken in de ruimte. De ruimte blijft namelijk een gebied voor grensverleggend onderzoek en exploratie en inspireert miljoenen mensen. Bovendien wekt het bij jongeren de interesse voor techniek en wetenschap.

Voorbeelden van projecten

• Met TNO, Defensie en een consortium van bedrijven wordt nieuwe technologie voor laser-satellietcommunicatie ontwikkeld. Nieuwe optische technologie voor satellietcommunicatie zal veiliger en sneller worden dan huidige satellietcommunicatie op basis van radiosignalen. 
• Via het Nederlandse satellietsysteem TANGO kan zometeen CO2 en methaan-uitstoot op fabrieksniveau worden gemeten, wat nu alleen mogelijk is op stadsniveau. 
• Met ESTEC (het ontwikkel- en testcentrum van ESA in Noordwijk) en regionale overheden wordt gewerkt aan de NL Space Campus, een hub voor open innovatie waar bedrijven en kennis- en onderwijsinstellingen samenwerken op het gebied van innovatie voor de ruimtevaart.

Wat heeft het opgeleverd?

In de periode 2015-2024 bedroeg de R&D-contractomvang van 241 Nederlandse deelnemers bij ESA gezamenlijk 892 miljoen euro.

In de periode 2015-2024 was de geo-return van Nederland bij ESA 1,04 procent. De geo-return van Nederland bij ESA was van 2015 tot en met 2024 - op Estland, Griekenland, Spanje en Denemarken na – hoger dan die van de andere lidstaten. Dat komt onder meer door de locatie van ESTEC, de belangrijkste vestiging van ESA in Noordwijk.

Het onderzoeksbureau Dialogic berekende in 2020 dat de ruimtevaartsector in Nederland in 2018 naar schatting goed is voor circa 10.500 FTE, € 1,9 miljard euro productiewaarde, en één miljard euro toegevoegde waarde. Maar de bijdrage van ruimtevaart aan maatschappelijke, wetenschappelijke en politiek-strategische doorbraken is minstens zo belangrijk.

De beleidsevaluatie over de periode 2017-2024 wordt in 2025 gepubliceerd.

Zie ook

Evaluatie van het Ruimtevaartbeleid 2012-2016 (2018)