Ga direct naar inhoud

Realiseren van een excellent toepassingsgericht kennisstelsel

Hoe staat Nederland ervoor?

Bij Publiek-Private Samenwerking (PPS) werken kennisinstellingen, bedrijven en de overheid samen aan Research en Development (R&D). Die samenwerking vindt sinds 2012 onder andere plaats binnen de Topconsortia voor Kennis & Innovatie (TKI’s). De investeringen binnen deze programma’s verdubbelden tussen 2013 en 2018. Na een daling in 2019 en 2020 is er sinds 2021 weer sprake van een stijging.

Het aandeel innovatieve bedrijven in Nederland dat heeft samengewerkt met een kennisinstelling, was in de periode 2016-2020 redelijk stabiel. Volgens internationale cijfers blijft Nederland achter bij het EU-gemiddelde waar het gaat om samenwerking van innovatieve bedrijven met universiteiten. Bij samenwerking met researchinstellingen scoort Nederland in lijn met het EU-gemiddelde. Bedrijven blijven tevreden over de Toegepast Onderzoek Organisaties (TO2).

Meer over publiek-private R&D-samenwerking in Nederland

Welke knelpunten zien we?

De kloof tussen goede wetenschappelijke prestaties en de achterblijvende commerciële resultaten van innovaties is een indicatie van te weinig benutting van wetenschappelijke kennis voor innovaties in het bedrijfsleven.

Wat is onze ambitie?

Het realiseren van een excellent toepassingsgericht kennisstelsel dat nieuwe toepassingen stimuleert en valorisatie ondersteunt is onze ambitie. Publiek-private samenwerking speelt een belangrijke rol voor de benutting van fundamentele en toepassingsgerichte kennis ten behoeve van innovaties in het bedrijfsleven. Door deze samenwerking te richten op het realiseren van missies worden maatschappelijke doelen vertaalt naar technologische uitdagingen en worden deze gekoppeld aan verdienvermogen. Hierdoor prikkelen we zowel maatschappelijk betrokken onderzoeksinstellingen als bedrijven die kansen zien om zowel maatschappelijk bij te dragen als er ook aan te verdienen.

Hoe gaan we dat realiseren?

Om deze ambities te realiseren worden verschillende activiteiten ondernomen. De ministeries van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) zorgen in belangrijke mate voor financiering van onderzoek bij publieke kennisinstellingen en bevorderen dat bedrijven en kennisinstellingen samenwerken. De ministeries coördineren activiteiten en zorgen voor een publieke infrastructuur om kennis te delen en te verspreiden. Dit komt o.a. tot uiting in:

1. Publiek-private samenwerking binnen het missiegedreven innovatiebeleid

In de TKI’s staan met de invoering van het missiegedreven topsectoren- en innovatiebeleid sleuteltechnologieën en de missies op vier maatschappelijke thema’s centraal (Energietransitie en duurzaamheid; Landbouw, water en voedsel; Gezondheid en zorg; Veiligheid).

2. PPS-toeslag als instrument

Om kennisinstellingen en bedrijven te stimuleren tot publiek-private samenwerking (PPS), heeft de overheid in 2013 een PPS-toeslag ingevoerd. Voor iedere euro die een bedrijf bijdraagt aan R&D van een onderzoeksorganisatie, legt EZK er een toeslag € 0,30 bij. De TKI’s zetten de PPS-toeslag door in PPS-projecten. Voorzien is dat de PPS-toeslag op enkele punten zal worden herzien. Het betreft daarbij een verandering van de grondslagsystematiek. Deze zal naar verwachting worden vervangen door een vast budgetplafond per TKI op basis van de private inzet in het verleden. Als nieuwe naam van de regeling is beoogd: PPS-Innovatieregeling.

3. Bevordering van internationale R&D-samenwerking

Nederland heeft met een relatief kleine, maar zeer open kenniseconomie voordeel van internationale R&D-samenwerking. De overheid bevordert dit. Onder meer met contributies (cofinanciering) aan (meestal) Europese programma’s voor onderzoek en innovatie, waar bedrijven en kennisinstellingen aan deelnemen. Het bekendste en (budgettair) omvangrijkste EU-programma voor onderzoek en innovatie is Horizon Europe. Horizon Europe kent een aparte pijler voor missies: financiering voor projecten die bijdragen aan het oplossen van specifieke maatschappelijke uitdagingen.

4. Publiek-private verbanden voor wetenschappelijk onderzoek

De topsectoren werken in TKI-verband nauw samen met de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en de Toegepast Onderzoek Organisaties (TO2). NWO en TO2 dragen ook financieel bij aan de programma’s die de TKI’s uitvoeren. Binnen het NWO is het domein Toegepaste en Technische Wetenschap (TTW) verantwoordelijk voor de financiering van technisch wetenschappelijk onderzoek.

Via het onderdeel ‘Fundamenteel en toegepast onderzoek’ van het Toekomstfonds op de begroting van EZK wordt ook bijgedragen aan publiek-private verbanden. De Thematische Technology Transfer regeling richt zich op samenwerking van kennisinstellingen bij een thematische inzet op kennisoverdracht en tevens op het vergroten van de beschikbaarheid van risicofinanciering voor kennisstarters binnen een gekozen thema.

Om welke bedragen gaat het?

We kijken hier naar de totale financiële middelen voor onderzoek en innovatie. En die nemen toe, in verhouding tot het bbp van 1,28 procent in 2022 tot naar verwachting 1,42 procent in 2024. Vanaf 2021 zijn er investeringen vanuit het Nationaal Groeifonds bijgekomen om extra impulsen te geven aan R&D en innovatie. In 2021 en 2022 bleven de uitgaven ten behoeve van R&D en innovatie met middelen uit dit fonds nog beperkt tot respectievelijk negen en 105  miljoen euro, maar in 2023 en 2024 lopen de geraamde uitgaven op tot respectievelijk 1,1 en 2,0 miljard euro. De geraamde uitgaven met middelen vanuit het Nationaal Groeifonds bedragen in 2024 0,18 procent van het bbp.

Meerjarenoverzicht overheidsmiddelen voor onderzoek en innovatie (€ mln)

Meerjarenoverzicht overheidsmiddelen voor onderzoek en innovatie (€ mln)
2021202220232024
Fundamenteel onderzoek4958532353335354
Toegepast onderzoek94099010671051
Uitgaven departementen1397203634364302
wv. middelen uit Nationaal Groeifonds910511141991
Totaal uitgaven72948348983710707
Fiscale middelen (WBSO, Innovatiebox, MIA, VAMIL)3749392045184620
wv. Innovatiebox2215239028602953
Totaal11043122681435515327
Idem, als % van bbp1,271,281,41,42

De uitgaven zijn bedragen op kasbasis, de fiscale middelen luiden op transactiebasis.

De uitgaven exclusief die met middelen vanuit het Nationaal Groeifonds zijn gebaseerd op de meest recente TWIN-rapportage van Rathenau, die de Rijksbegroting voor 2023 als grondslag heeft. De uitgaven met middelen vanuit het Nationaal Groeifonds zijn bijgewerkt op basis van de begrotingen voor 2024 van het Nationaal Groeifonds en de departementen waarnaar middelen vanuit het Nationaal Groeifonds zijn overgeboekt. De fiscale middelen zijn ontleend aan een bijlage bij de Miljoenennota 2024 en geven daarmee net als de uitgaven met middelen vanuit het Nationaal Groeifonds het meest actuele beeld.

Bronnen: Rathenau, TWIN 2021-2027 (voor uitgaven exclusief die met middelen vanuit het Nationaal Groeifonds), begrotingen van het Nationaal Groeifonds en departementen van BZK, EZK, I&W, LNV, OCW, en VWS voor 2024 (voor meest recent beeld van uitgaven met middelen vanuit het Nationaal Groeifonds. Pijler Onderzoek, ontwikkeling en innovatie), bijlage 9 bij Miljoenennota 2024 (voor meest recent beeld van fiscale middelen) en Macro Economische Verkenning 2024 van het CPB (voor bbp).

Brontabel als csv (435 bytes)

Wat heeft het tot nu toe opgeleverd?