Regio

Hoe staat Nederland ervoor?

Nederland is sterk in de breedte. De Nederlandse regio’s zijn over het algemeen heel productief. Internationaal gezien zijn er in Nederland veel innovatieve en competitieve regio’s. De druk op de ruimte neemt toe.

1. Arbeidsproductiviteit per regio

Er zijn enige verschillen in arbeidsproductiviteit tussen Nederlandse regio’s. We vinden een hoge productiviteit bij belangrijke knooppunten, doordat bedrijven hier dicht bij elkaar willen zitten. Meer over de productiviteit per regio.

2. Regio's internationaal vergeleken

Drie Nederlandse provincies behoren tot de meest innovatieve regio’s in Europa. Ook scoren Nederlandse regio’s goed tot zeer goed op het aanbieden van een aantrekkelijke omgeving voor bedrijven en bewoners. Meer over de regio's in internationaal perspectief.

3. Ruimte voor economische activiteit

De druk op de ruimte neemt toe. Er is meer ruimte nodig voor wonen, de klimaatopgave en natuur. Ook vanuit bedrijven is er behoefte aan meer ruimte. De transitie van onze energie-intensieve industrie en de grootschalige logistieke bedrijvigheid zullen de komende jaren extra ruimte gaan vragen. Meer over ruimte voor economische activiteit.

Wat is het beleid?

Om te voldoen aan maatschappelijke opgaven (o.a. duurzaamheid en digitalisering)  is een goede, meerjarige samenwerking tussen Rijk en regio nodig. Dat geldt voor uitvoering van de programma’s en om samen afspraken te realiseren. Bijvoorbeeld over:

• hoe onderwijs en arbeidsmarkt op elkaar aansluiten;
• de vestiging van startups;
• grensoverschrijdende samenwerking;
• de Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen;
• stimuleren van innovatie bij het mkb.

Het doel is dat er samenhang is tussen nationaal en regionaal beleid. Gestimuleerd wordt om de mogelijkheden van regio’s te benutten zodat deze bijdragen aan het nationaal verdienvermogen.

Regioambassadeurs

De vijf regioambassadeurs van de ministeries van Economische Zaken en Klimaat (EZK) en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) zijn de spil in de samenwerking tussen Rijk en regio. Ze signaleren kansen en knelpunten in de regio en leggen verbindingen tussen ondernemers onderling en tussen ondernemers, bestuur en wetenschap. De regiofunctie werkt twee kanten op. Enerzijds door ontwikkelingen, ambities en zorgen van de regio op de juiste plek binnen de twee ministeries aan de orde te brengen. En anderzijds door het landelijke bedrijvenbeleid in een regio uit te dragen.

Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM)

De Regionale Ontwikkelingsmaatschappijen (ROM’s) hebben als doel om de regionale economie te versterken. Er zijn in Nederland inmiddels in totaal negen ROM’s waarin zowel Rijk als regio in deelnemen in een landelijk dekkend netwerk. De ROM’s investeren vooral in innovatieve en snelgroeiende, regionale bedrijven. Ze verstrekken risicokapitaal aan ondernemers en kunnen zelfs aandeelhouder worden in deze bedrijven. Daarnaast begeleiden ze ondernemers in hun bedrijfsvoering en stimuleren ondernemers uit het buitenland om zich in de regio te vestigen. Ook organiseren ze de samenwerking tussen innovatieve ondernemers, kennisinstellingen en de overheid. Zo streven de ROM’s naar een duurzame groei van de regionale economie en willen ze daarbij werkgelegenheid stimuleren. De ROM’s  zijn in 2022 geëvalueerd en daaruit bleek dat de meerwaarde vooral zit in deze geïntegreerde aanpak waarbij gelijktijdig de verbindingen met landelijk beleid worden georganiseerd. Meer over de acquisitie van buitenlandse investeringen door het Invest in Holland netwerk waaraan de ROM’s deelnemen. 

Doorontwikkeling mainport status Brainport

Om de kracht van de mainport Brainport Eindhoven door te ontwikkelen, hebben Rijk en regio de handen ineengeslagen. Hiervoor wordt gezamenlijk gewerkt aan de Strategische agenda Brainportregio die begin 2023 gereed is. EZK coördineert dit. Dit richt zich zowel op het aanpakken van knelpunten als op de kansen van innovaties in de Brainportregio. De nadruk ligt daarbij op de onderwerpen talent, kennis, innovatie en ondernemerschap, vestigingsklimaat, digitalisering en maatschappelijke uitdagingen.

Samenwerking Rijk en regio

In de afgelopen jaren zijn er diverse samenwerkingen opgezet tussen EZK en regionale overheden. Voorbeelden zijn het Techniekpact, de Retailagenda, het MKB-Actieplan en het Kennis- en Innovatieconvenant. Daarnaast levert het Rijk in overleg met de regio’s maatwerk bij de inzet van Europese beleidsinstrumenten als Interreg, EFRO, Just Transition Fund en European Digital Innovation Hubs (EDIH’s).

Economisch Samenwerkingsplatform

De brede dialoog over de samenwerkingen tussen Rijk en regio op het economisch domein wordt met name gevoerd in het Economisch Samenwerkingsplatform. In dit platform zijn verschillende partijen vertegenwoordigd, zoals EZK, de provincies, het bedrijfsleven en gemeenten.

Sinds begin 2020 faciliteert dit platform de communicatie tussen EZK en regionale partners aan de hand van de beleidsagenda’s van de deelnemende partijen, waarbij economische kansen voor maatschappelijke uitdagingen, zoals digitalisering en verduurzaming centraal staan. Ook biedt het platform gelegenheid voor informatie-uitwisseling over de economische gevolgen van actuele ontwikkelingen en beleidsinstrumenten (bijvoorbeeld NGF, Regio Deals).

Regio Deals

EZK is ook actief betrokken bij de Regio Deals, onder regie van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Klimaat (BZK). Met de Regio Deals worden, sociale en economische opgaven opgepakt die in de regio spelen. Het kabinet heeft hiervoor een budget beschikbaar gesteld van 900 miljoen euro voor de jaren 2022 tot en met 2026: de zogenaamde Regio Envelop. De besluitvorming over de vierde tranche Regio Deals vindt naar verwachting in het voorjaar van 2023 plaats.

Regionale Steunkaart

Met de regionale steunkaart wijst Nederland gebieden aan waar het mogelijk is om (in beperkte mate) overheidssteun aan individuele ondernemingen te kunnen verlenen. De regionale steunkaart biedt, juridisch gezien, extra ruimte voor het verlenen van geoorloofde staatsteun aan bedrijven, maar omvat geen financiële middelen.

Nederland heeft in 2022 delen van de volgende gebieden op de steunkaart aangewezen voor de vastgestelde steunkaart 2022-2027: Groningen, Friesland, Drenthe, Achterhoek, Flevoland, Groot-Rijnmond, en Kop van Noord-Holland. Daarnaast is Nederland voornemens eind 2022 de volgende regio’s op de steunkaart te plaatsen: IJmond, Zeeuws-Vlaanderen West, Noord- en Zuid-Limburg.

Ruimte voor economische activiteit

De ruimte voor de bedrijven staat onder druk. Binnen steden concurreren bedrijventerreinen met plaats voor woningbouw. Buiten steden neemt het draagvlak voor grootschalige (logistieke) complexen in het landschap af.

Doelstelling van beleid

In het programma werklocaties zet EZK in op het realiseren van voldoende en kwalitatief goede ruimte voor bedrijvigheid op de juiste plek. Dat gebeurt via de volgende sporen:

• voldoende ruimte voor bedrijven;
• clustering van bedrijven;
• kwalitatief goede en vitale ruimte voor bedrijven;
• katalysator voor verduurzaming.

Voor het realiseren van deze doelstellingen is een goede samenwerking met provincies en gemeenten belangrijk.

Meer weten?

Meer cijfers over de regio zijn te vinden op het CBS-dashboard Regionale economische kengetallen. De indicatoren in dit dashboard geven aan hoe de economie van een regio ervoor staat. Zoals arbeidsproductiviteit, R&D-uitgaven en werkgelegenheidsgegevens. Ook geeft het dashboard inzicht in het regionale gebruik van regelingen. Zoals de Wet bevordering speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) of de Mkb-innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT-regeling). Veel cijfers gaan over de regionale gebieden volgens de COROP-indeling van Nederland.

Daarnaast biedt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) op CBS Statline cijfers over de ondersteuning van de regionale eonomie door de provincies en de inzet op economisch beleid en ondersteuning door gemeentes.