1. Innovatie voor maatschappelijke vraagstukken

Leeswijzer: De meeste projecten dragen bij aan één thema (of KIA, in het geval van de regeling PPS-toeslag Onderzoek en Innovatie) maar projecten kunnen ook bijdragen aan twee maatschappelijke thema’s of KIA’s en onderliggende missies. Om dubbeltellingen te voorkomen, is onderscheid aangebracht in een hoofdbijdrage (primair) en een nevenbijdrage (secundair). De belangrijkste bijdrage of impact wordt verwacht op het primaire thema. Bij een secundair thema wordt een bijdrage of impact verwacht die minder groot is dan bij het primaire thema. Deze categorisering is ofwel door de TKI’s gemaakt (bij de PPS-toeslag), ofwel door adviseurs van RVO (PPS-toeslag, MIT en SBIR).

Let op: door een wijziging in de methodiek in februari 2023 zijn de cijfers over 2020 en 2021 aangepast bij de PPS-regeling. Bij de nieuwe methode is het startjaar van een project leidend gemaakt voor de rapportage. De oude methodiek ging uit van het jaar waarin projecten door de TKI’s zijn aangeleverd aan RVO. Deze wijziging heeft tot verschuivingen tussen jaren in de bijdrages aan thema’s geleid.

Inzet op KIA’s: een eerste inventarisatie

Sinds 2020 staan maatschappelijke thema’s centraal in de uitvoering van het missiegedreven innovatiebeleid. De EZK-instrumenten die direct vallen onder het missiegedreven innovatiebeleid zijn de regeling PPS-toeslag Onderzoek en Innovatie (hierna: PPS-toeslagregeling), de regeling MKB-innovatiestimulering Regio en Topsectoren (MIT), en Small Business Innovation Research (SBIR). Deze drie instrumenten stimuleren samenwerking binnen de zes KIA’s: de vier maatschappelijke thema’s en de KIA Sleuteltechnologieën en het Maatschappelijk Verdienvermogen.

Hoe hebben de drie instrumenten bijgedragen aan die maatschappelijke thema’s/KIA’s? RVO heeft dit uitgezocht. In onderstaande tabel worden de aantallen per instrument en op totaalniveau weergegeven, waarbij het grootste deel projecten betreft die in 2021 zijn gestart. Het gaat hier om een totaal van 1.672 projecten waarvan er 1.496 gericht zijn op minimaal één maatschappelijk thema en/of KIA, oftewel 89 procent van de projecten. Hierbij is gekeken naar zowel de primaire als secundaire bijdrage.

Binnen de MIT-regeling richten nog niet alle projecten zich op een KIA, maar wel een toenemend aantal projecten. Waar dat in 2020 nog om 66 procent van de projecten ging, gaat het in 2021 al om 85 procent van de projecten. Dit sluit aan bij de beleidsaanpassing dat alle MIT-projecten aantoonbaar moeten bijdragen aan de KIA’s. Dat er in deze analyse toch projecten zijn die niet bijdragen aan KIA’s, komt doordat er in deze analyse specifieker en strenger is afgebakend, om aan te sluiten bij de systematiek die al langer wordt gebruikt voor deze analyse. Er is geen sprake van oneigenlijk gebruik.

De verdeling van de middelen over de KIA’s staat in onderstaande grafiek. Hier is alleen gekeken naar de hoofdbijdragen (primair) om dubbeltellingen van het budget te voorkomen (zie kader). In de grafiek valt op dat de inzet op het thema Gezondheid & Zorg bij de PPS-toeslagregeling het grootst is. Ook bij de MIT en SBIR is dit één van de thema’s waar de meeste middelen heen gaan, net als vorig jaar.

Ook valt op dat het totaal aan middelen dat is gericht op het thema Veiligheid, net als in 2020, zeer beperkt is. Dit valt deels te verklaren doordat dit een nieuw domein is, en hier nog weinig kennis- en innovatienetwerken op bestaan. Daarnaast is er weinig private commitment op dit thema, waardoor de PPS-regeling nog weinig nieuwe projecten stimuleert. Sinds 2020 wordt er gewerkt aan de vorming van samenwerkingen dat moet gaan helpen om meer projecten te genereren in de toekomst (zie de Kamerbrief over de voortgang van het MTIB voor meer informatie).

In de tweede grafiek staan de opgetelde bedragen voor de drie instrumenten. Het thema Gezondheid en Zorg is het grootst, met 56 miljoen euro. Daarna volgen het thema Landbouw, Water, Voedsel (40 miljoen euro) en Energietransitie en Duurzaamheid (29 miljoen euro). Vorig jaar was het thema Energietransitie en Duurzaamheid het op een na grootste thema.

Veel projecten dragen óók bij aan de KIA Sleuteltechnologieën

Als we kijken naar de secundaire bijdragen onder de verschillende KIA’s, zien we vaak de KIA Sleuteltechnologieën terug. Bij ongeveer 70 procent van de middelen waarvoor een secundaire KIA is aangegeven, gaat het om de KIA Sleuteltechnologieën. Vorig jaar lag dit percentage ook op 70 procent.

In onderstaande grafiek is de overlap tussen de KIAs die als primaire bijdrage zijn opgegeven met de KIA Sleuteltechnologieën in beeld gebracht. In de grafiek is onder meer te zien dat 46 procent van de middelen in de KIA Gezondheid en Zorg (primaire bijdrage) óók bijdragen aan de KIA Sleuteltechnologieën (secundaire bijdrage). Bij de KIA Landbouw, Water, Voedsel (LWV) is dit slechts twaalf procent. Dit lijkt te komen doordat de HTSM-sleuteltechnologieën soms wat ver afstaan van de missiedoelen van de KIA LWV. In de KIA LWV zijn twee specifieke sleuteltechnologieën gedefinieerd. Deze vallen niet onder de KIA Sleuteltechnologieën, maar onder de KIA LWV en daarom zijn deze niet meegenomen in onderstaande grafiek. In vergelijking met 2020 zijn een aantal percentages nu een stuk lager. Dit komt doordat nu ook de SBIR en de MIT-regeling worden meegenomen in de analyse. Projecten die bijdragen aan sleuteltechnologieën komen daar minder vaak voor.

In dit document is meer cijfermateriaal te vinden over de primaire en secundaire bijdragen van de instrumenten. Daar zien we dat veel projecten onder de KIA LWV als secundaire KIA óók de KIA LWV hebben. Deze projecten dragen vaak bij aan meerdere missies binnen deze KIA.

Let op: bij vergelijking 2021 met 2020. In de cijfers voor 2021 zijn nu ook projecten van de instrumenten MIT en SBIR meegenomen, terwijl de cijfers voor 2020 alleen de PPS-toeslagprojecten bevatten.

Verdeling van projecten naar de missies

Elk maatschappelijk thema heeft een aantal missies. Onderstaande grafieken tonen per maatschappelijk thema het aantal projecten dat aan deze missies bijdragen, en de totale omvang van de subsidie van die projecten. Hieronder worden de maatschappelijke thema’s afzonderlijk kort toegelicht.

Energietransitie en Duurzaamheid 

Van de projecten binnen dit thema draagt ruim een kwart bij aan de deel-KIA Circulaire Economie. De inzet op missie E (Landbouw & Landgebruik) en MMIP 13 (Een robuust en maatschappelijk gedragen energiesysteem) blijft, net als vorig jaar, achter door beperkte private commitment voor deze thema’s.

Gezondheid en Zorg

Binnen het thema Gezondheid en Zorg gaat in 2021 het grootste deel van de middelen naar de missie “mensen met chronische ziekten doen meer mee” (37 procent). In aantallen projecten steekt de missie “zorg in de leefomgeving” er boven uit.

Landbouw, Water, Voedsel 

Binnen het thema Landbouw, Water en Voedsel hebben de meeste projecten betrekking op  missie A Kringlooplandbouw en op missie D Gewaardeerd, gezond en veilig voedsel. Op basis van de budgetten gaat binnen dit thema echter het meest naar missies A Kringlooplandbouw en D Gewaardeerd, gezond en veilig voedsel. Waarvan missie A er bovenuit steekt, met een aandeel van 47 procent.

Veiligheid 

Binnen het thema Veiligheid zijn in 2021 activiteiten gestart op alle acht missies. Bij dit thema zijn “veiligheid in en vanuit de ruimte” en “integrale aanpak, digitaal gedragen, van interventies, tools en data” belangrijk onderwerpen. Hier gaan respectievelijk 43 en 16 procent van de middelen binnen dit thema naar toe. In 2020 was het thema “integrale aanpak, digitaal gedragen, van interventies, tools en data” het grootst.