1. European Innovation Scoreboard: innovatiekracht Nederland

Nederland verliest status van innovatieleider

Nederland bevond zich sinds 2016 in de kopgroep van innovatieleiders, samen met Zweden, Finland en Denemarken. In juni 2021 kwam het EIS 2021 uit. Daarin is de indexscore van Nederland met 1,8 procent gedaald ten opzichte van het voorgaande jaar. Dat is vooral toe te schrijven aan dalingen van de scores van Nederland gerelateerd aan het aandeel innovatieve bedrijven en, daarmee ook verband houdend, het omzetaandeel van nieuwe en verbeterde producten. In de EU als geheel is de indexscore met 2,5 procent vrij sterk gestegen. Naast de daling van de score van Nederland heeft de stijging van de EU-score eraan bijgedragen dat Nederland zijn positie kwijt is als innovatieleider. De daling van de vierde naar de vijfde plaats komt mede door een sterke stijging van de indexscore van België, dat nu de vierde positie inneemt op de ranglijst.

In zeven jaar tijd is de Nederlandse innovatiekracht vergeleken met het EU-gemiddelde licht gedaald. In 2014 scoorde Nederland 25 procent boven het EU-gemiddelde en in 2021 23 procent boven het EU-gemiddelde.

De daling van de score van Nederland in 2021 ten opzichte van het voorgaande jaar hangt samen met de gedaalde prestaties van Nederland bij het aandeel innovatieve bedrijven en het omzetaandeel van nieuwe en verbeterde producten volgens metingen met de vernieuwde innovatie-enquête (meer over Innovatieactiviteiten). In samenwerking met het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) wordt gekeken of deze daling te maken heeft met de vernieuwde de innovatie-enquête.

Sterke en zwakke punten

EIS meet de innovatiescore op basis van 32 indicatoren, die zijn ingedeeld in twaalf categorieën. Hoe scoort Nederland in de verschillende categorieën? Relatief goed (meer dan 50 procent hoger dan het EU-gemiddelde exclusief het Verenigd Koninkrijk) op:

• onderzoeksysteem;
• verbindingen (publiek-private interactie en samenwerking bij innovatie door mkb-bedrijven).

Nederland scoort relatief slecht (lager dan het EU-gemiddelde) op de categorieën bedrijfsinvesteringen, innovatieactiviteiten en verkoopimpact. Bij verkoopimpact gaat het vooral om het commercialiseren van kennis. Nederland is blijkbaar goed in het ontwikkelen van kennis, maar presteert minder op het benutten van kennis (dit wordt wel aangeduid als de ‘kennisparadox’).

Gerelateerde grafiek ‘Deelindicatoren EIS, scores Nederland, 2014-2021’

In deze gerelateerde grafiek kunnen we zien dat Nederland het op diverse indicatoren beter is gaan doen in de periode 2014-2021. Dat is vooral te zien bij de indicatoren risicokapitaalinvesteringen (venture capital investments) en bij bedrijven die investeren in ICT-vaardigheden van het personeel (enterprises providing ICT training).

Opvallend is de lage positie van Nederland bij het niet-R&D-deel van de innovatie-uitgaven (Non-RD innovation expenditure). Het CBS heeft op verzoek van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat (EZK) een analyse uitgevoerd om dit te duiden. Het CBS geeft aan dat de meting voor Nederland beter is geworden door strengere controles vanaf 2012. Dit heeft vooral geleid tot een lagere vaststelling van uitgaven aan machines voor nieuwe of sterk verbeterde producten en processen. Hierdoor scoorde Nederland met ingang van verslagjaar 2012 veel lager op de genoemde indicator, ook internationaal. Volgens het CBS zijn er verschillen tussen lidstaten bij de enquêtering en plausibiliteitscontroles. Dit kan betekenen dat de score die Nederland in het EIS heeft bij het niet-R&D-deel van de innovatie-uitgaven niet goed internationaal vergelijkbaar is.