Bedrijvenbeleid

Hoe staat Nederland ervoor?

In de tabel staan de voornaamste kengetallen om een beeld te krijgen hoe Nederland ervoor staat vanuit het perspectief van het bedrijvenbeleid. EZK streeft naar een koppositie voor Nederland op de gepresenteerde ranglijsten. Hieronder worden de posities kort toegelicht en via de link is meer informatie elders op website te vinden.

Arbeidsproductiviteitsniveau

Nederland heeft internationaal al jaren een hoog arbeidsproductiviteitsniveau. Nederland staat in 2019 op de zevende plaats. Klik hier voor meer informatie over het arbeidsproductiviteitsniveau in Nederland.

Global Competitiveness Index

Nederland staat in 2019 op de vierde plaats op de ranglijst van meest concurrerende economieën. Dit blijkt uit de net verschenen jaarlijkse ranglijst van het Global Competitiveness Report die is opgesteld door het World Economic Forum (WEF). Nederland is hiermee de meest concurrerende economie in Europa en is Zwitserland voorbijgestreefd. Klik hier voor meer informatie over de positie van Nederland op de Global Competitiveness Index.

European Innovation Scoreboard

Nederland staat in 2019, net als in 2017 en 2018, op de vierde plaats in het European Innovation Scoreboard (EIS). Het EIS is een ranglijst van de Europese Commissie die de relatieve prestaties van de EU-landen toont wat betreft onderzoek en innovatie. Nederland behoort tot de kopgroep van zogenoemde innovatieleiders in Europa. Dat zijn landen die meer dan 20 procent hoger dan het EU-gemiddelde scoren. Klik hier voor meer informatie over de positie van Nederland op het European Innovation Scoreboard.

R&D-intensiteit

Het CBS heeft de R&D-statistiek recentelijk gereviseerd naar aanleiding van wijzigingen in internationale richtlijnen. Volgens voorlopige cijfers bedroegen de R&D-uitgaven in Nederland in 2018 2,16% van het bbp. Met dit cijfer komt Nederland nu ruim boven het gemiddelde van de EU (i.c. 1,97%) uit. Het is nog niet duidelijk in welke mate de wijzigingen in internationale richtlijnen ook in andere landen tot aanpassingen van de R&D-uitgaven leiden. Klik hier voor meer informatie over de omvang van de R&D-investeringen in Nederland.

Omvang pps-projecten

De omvang van de publieke en private R&D-investeringen in TKI-verband heeft zich de afgelopen jaren voortvarend ontwikkeld, waardoor de omvang van de middelen voor PPS-projecten in 2018 ruim ongeveer € 1.260 miljoen (voorlopige schatting) bedroeg. Klik hier voor meer informatie over de omvang van de publiek-private R&D-samenwerking in Nederland.

Uitstoot broeikasgassen industrie

De Nederlandse industrie stootte in 2018 34% minder broeikasgas uit dan in 1990, terwijl de productie gegroeid is in die periode. Er is dus sprake van absolute ontkoppeling. De uitstoot van de Nederlandse industrie is na 2014 weer iets opgelopen, wat samenhangt met de sterke productiegroei van de industrie. Klik hier voor meer informatie over de uitstoot van broeikasgassen door de Nederlandse industrie.

Kwaliteit ondernemersklimaat

Volgens de National Entrepreneurship Context Index (NECI) van de Global Entrepreneurship Monitor 2018/2019, die aangeeft hoe ondernemersvriendelijk een land is, staat Nederland op de derde plek van de 54 deelnemende landen. Van de Europese en Noord-Amerikaanse landen staat Nederland op de eerste plaats. Klik hier voor meer informatie over de postie van Nederland op de NECI.

Digitale economie en maatschappij

Het kabinet streeft er naar om digitale koploper van Europa te worden. Volgens de Digital Economy and Society Index (DESI) staat Nederland in 2019 op de derde plaats. In 2019 hebben alleen Finland en Denemarken een hogere score dan Nederland. Klik hier voor meer informatie over de positie van Nederland op de DESI.

Wat is het beleid?

 

Wat zijn de ambities?

Nederland behoort tot de mondiale top van de meest dynamische en concurrerende kenniseconomieën in de wereld en is ook één van de landen met de hoogste arbeidsproductiviteit ter wereld. Het kabinet zet er met het bedrijvenbeleid op in deze toppositie te behouden en verder te versterken en onze welvaart duurzaam veilig te stellen voor de toekomstige generaties in een wereld die sterk in beweging is.

Door innovatie en ondernemerschap te bevorderen draagt het bedrijvenbeleid bij aan onze welvaartsgroei door economische vooruitgang op een evenwichtige wijze te combineren met een hoge kwaliteit van onze leefsituatie zodat Nederland internationaal aantrekkelijk blijft om in te wonen, te werken en te leven. Dat doen we met een offensieve innovatie- en ondernemersstrategie die niet alleen bijdraagt aan onze materiële welvaart maar ook aan bijvoorbeeld klimaat, duurzaamheid, veiligheid, gezondheid, voedselkwaliteit, en een uitdagende werkomgeving.

Wat is de rol van bedrijven?

Bedrijven zijn sleutelspelers in onze samenleving. Bedrijven bieden werk, inkomen, innovatieve toepassingen die de kwaliteit van ons leven vergroten en ontplooiingsmogelijkheden bieden voor burgers.

Bedrijven hebben ook een maatschappelijke verantwoordelijkheid om de nadelige gevolgen te beperken die economische activiteiten met zich mee kunnen brengen voor de kwaliteit van onze leefomgeving en samenleving. Zo dragen bedrijven ook bij aan onderzoek en scholing, maatschappelijk verantwoorde producten, eerlijke prijzen, goede lonen en pensioenvoorzieningen, en aan een hoogwaardige leefomgeving door met nieuwe producten, diensten en technologieën bij te dragen aan de grote maatschappelijke vraagstukken van deze tijd, zoals de energietransitie en verduurzaming van de industrie en de digitalisering.

Met het bedrijvenbeleid zorgt EZK er voor dat bedrijven – groot en klein - kunnen floreren en hun bijdrage kunnen leveren aan de brede welvaart van onze samenleving. Door ruimte te geven aan ondernemende geesten ontstaan kansen voor bestaande en nieuwe bedrijven. Goed functionerende bedrijven bieden ook een maatschappelijk verband waar werknemers zich gewaardeerd en betrokken voelen, zichzelf kunnen ontplooien en waar ze naar vermogen kunnen bijdragen aan de maatschappelijke vooruitgang.

Wat is de rol van samenwerking?

Het speelveld strekt zich daarbij uit buiten de grenzen van de “bedrijfspoort”. Samenwerking en maatschappelijke betrokkenheid is cruciaal voor onze welvaartsgroei. Samenwerking tussen grote internationaal opererende ondernemingen en het midden- en kleinbedrijf is essentieel voor het ondernemerssucces. Ook internationale samenwerking is onmisbaar voor een open economie als de onze. Strategische samenwerking tussen bedrijven, (hoge) scholen en wetenschap is belangrijk omdat de wetenschap en de (hoge) scholen fundamentele ideeën en ontwikkelcapaciteit bieden, en het bedrijfsleven de mogelijkheden ziet waar nieuwe technologieën kunnen worden toegepast in nieuwe producten, diensten of productieprocessen.

Hoeveel geld omvat het bedrijvenbeleid?

Om de ambities en doelen van het bedrijvenbeleid te realiseren is ook geld nodig. De totale financiële middelen voor het bedrijvenbeleid op de EZK-begroting bedragen zo’n € 10,4 miljard in 2020. Vergeleken met de middelen die in 2018 zijn vrijgemaakt voor het bedrijvenbeleid is dat zo’n € 0,7 miljard meer.

De verdeling van de middelen, oftewel de beleidsmix, van het bedrijvenbeleid ziet er als volgt uit. Het grootste deel (€ 9,1 miljard) bestaat in 2020 uit fiscale stimulering. Daarvan gaat € 4,4 miljard naar directe fiscale ondersteuning van ondernemers (zoals de Mkb-winstvrijstelling en de Zelfstandigenaftrek) en € 2,85 miljard naar fiscale innovatiestimulering (zoals de WBSO en de Innovatiebox). Daarnaast gaat ongeveer € 1,2 miljard naar sectorstimulering (via onder andere verlaagd tarief motorrijtuigenbelasting bestelauto’s).

Voor niet-fiscale stimulering is ongeveer € 1,25 miljard beschikbaar. Deze laatste post bestaat onder meer uit directe subsidies om innovatie en ondernemerschap te bevorderen, bijdragen aan kennisinstituten (TNO, GTI’s en STW) en uitvoeringsorganisaties (RVO.nl en KvK/ondernemerspleinen).

Weinig subsidies, veel fiscaal

Het huidige bedrijvenbeleid zet slechts een klein deel van de totale financiële middelen in aan directe subsidies (in 2018 € 93,3 miljoen). Het bedrijvenbeleid richt zich sterk op fiscale stimulering van alle bedrijven en dan met name op ondernemerschap. Ter illustratie, in 2009 bestond 4,5 procent van de financiële middelen gericht op innovatie en ondernemerschap uit directe subsidies. In 2018 kwam dit percentage uit op 0,96 procent.

Uit een internationale vergelijking in OESO-verband van de financiële stimulering van bedrijfs-R&D en innovatie blijkt dat Nederland in internationaal perspectief niet bovenmatig hoog scoort bij fiscale R&D-faciliteiten. Net als in Nederland is in andere landen de laatste jaren ook een verschuiving zichtbaar naar meer fiscale ondersteuning van R&D door bedrijven. Nederland scoort wel laag bij de directe financiering (subsidies, kredieten en overheidsopdrachten) van bedrijfs R&D. Overigens neemt de OESO de “patentbox” (in Nederland is dat de Innovatiebox) niet mee in deze vergelijking.